Erfgoedpremie voor douaneloods in Essen

Monumentale overlaadloods

Het station van Essen speelde vroeger een belangrijke rol als grensstation tussen België en Nederland. De douane controleerde er goederen en dieren die over de grens werden getransporteerd. In 1902 werd daarom op de rangeersite een monumentale loods gebouwd. Treinen reden langs en door het gebouw om goederen te kunnen overladen. Grote schuifpoorten en twee perrons in de loods vergemakkelijkten deze opdracht. De loods verloor echter haar functie en staat al enkele jaren leeg. In 2003 werd de loods beschermd als monument. De gemeente kocht het gebouw in 2010 aan met de ambitie om het nieuw leven in te blazen.

Samenwerking met Kempens Landschap

De gemeente deed een beroep op Kempens Landschap om de revalorisatie van de douaneloods en omgeving te begeleiden. Van bij het begin stond vast dat de loods van zo’n 2.000 m2 een nieuwe bestemming zou krijgen in samenwerking met een private partner. Inga Verhaert, covoorzitter van Kempens Landschap en gedeputeerde van de provincie Antwerpen verduidelijkt: “Kempens Landschap en de gemeente Essen hebben eigenlijk van meet af aan op twee sporen gewerkt. Eerst en vooral stelden we het architectenbureau aNNo uit Gent aan om de restauratie van de loods voor te bereiden. Anderzijds lanceerden we in 2015 ook een eerste partneroproep. De diverse reacties die we nav die oproep kregen, inspireerden ons om de loods een industrieel-ambachtelijke functie te geven”.

Beheersplan

Verschillende voorbereidende onderzoeken naar de geschiedenis, bouw, stabiliteit en materiaal- en kleurgebruik van de douaneloods werden samengebracht in een beheersplan. Dat is vereist om een erfgoedpremie te kunnen aanvragen bij het agentschap Onroerend Erfgoed. In het beheersplan wordt het vooropgestelde beheer van een monument of site voor de komende 27 jaar uit de doeken gedaan. In augustus 2016 keurde het agentschap Onroerend Erfgoed het plan officieel goed.

Europees project DEMI MORE

De douaneloods is ook opgenomen in het Europese project DEMI MORE. Kempens Landschap werkt in dit Interreg Vlaanderen-Nederland project samen met Nederlandse partner Provincie Noord-Brabant. Peter Bellens, gedeputeerde van de provincie Antwerpen en covoorzitter van Kempens Landschap legt uit: “ DEMI MORE staat voor ‘Demonstration of Energy efficiency by Measurement and Innovation gives MORE’ en richt zich op energie-efficiëntie in onroerend erfgoed. Met uiteenlopende demonstratieprojecten zoals hier in Essen willen we innovatieve toepassingen voor energie-efficiëntie en het gebruik van hernieuwbare energie in monumenten tastbaar maken en hun toekomstige mogelijkheden uittesten.”

Concreet worden er in de lichtstraat (een lange glaspartij in het dak) van de douaneloods transparante zonnepanelen ingebracht. Zo kan er milieuvriendelijke elektriciteit opgewekt worden zonder dat zonnepanelen het zicht op het monument ontsieren. Tegelijkertijd laat het glas nog voldoende zonlicht door voor een aangenaam binnenklimaat in de loods.

Erfgoedpremie

Omdat de douaneloods een beschermd monument is, kan de gemeente een erfgoedpremie aanvragen voor de restauratieve werken aan het gebouw. De werken moeten spoedig opgestart worden, aangezien het DEMI MORE project eind 2018 op zijn einde loopt. Daarom vroeg de gemeente Essen een structurele voorafname aan bij minister-president van de Vlaamse regering Geert Bourgeois. Vrijdag werd bekendgemaakt dat de aanvraag groen licht kreeg. Gaston Van Tichelt, burgemeester van Essen, popelt om te starten met de werken: “De douaneloods en zijn omgeving vormt een blinde vlek in het hart van onze gemeente en we willen de site opnieuw doen opbloeien. Dankzij de erfgoedpremie kunnen we hier nu werk van maken. We zijn minister Bourgeois dankbaar en zijn verheugd dat ook de Vlaamse overheid mee haar schouders onder dit project zet. Dit alles hebben we ook te danken aan de ondersteuning en begeleiding van Kempens Landschap.”