Gloednieuw bezoekerscentrum voor Wortel- en Merksplas-Kolonie
Aangrijpend verleden
In de negentiende eeuw werden Wortel- en Merksplas-Kolonie als vijfde en zevende Kolonie van in totaal zeven Koloniën van Weldadigheid opgericht. Doel was een oplossing te bieden aan het schrijnende armoedeprobleem. Arme stedelingen zouden een nieuw leven opbouwen op het platteland. De aanvankelijk woeste gronden werden door de inwoners van de Koloniën bewerkt tot landbouwgrond. Het bijzondere landschap met kaarsrechte dreven, keurige gebouwen, velden, bossen en vennen is nog steeds bewaard.
Uitdaging
Tot 1993 was landloperij strafbaar in België. Nadien werden er geen landlopers meer opgevangen en kwamen veel gebouwen leeg te staan. Onder voorzitterschap van Kempens Landschap sloegen verschillende Vlaamse actoren de handen in elkaar en werken ze sinds 1997 samen aan de veiligstelling en opwaardering van Wortel- en Merksplas-Kolonie. Sinds 1999 zijn zowel Wortel- als Merksplas-Kolonie beschermd als landschap en zijn onder meer de gebouwen van de Grote Hoeve in Merksplas beschermd als monument.
Tien fasen
Om de complexe restauratie en herbestemming van de gebouwen op de Grote Hoeve te Merksplas tot een goed einde te kunnen brengen, werd een Masterplan opgesteld in 2012 die de restauratie opdeelt in tien fasen. Voor de realisatie werd een meerjarenfinanciering afgesloten met de Vlaamse overheid. De overheid draagt 19.951.898 euro ofwel 60% van de subsidiabele kosten bij. Uitgaande van de koppelsubsidie – sinds 2014 eveneens opgevangen door Vlaamse subsidies- werd een bijkomend bedrag van 6.650.632 euro verzekerd. De provincie Antwerpen draagt met een bijkomend bedrag van 11.390.945 euro ook substantieel bij aan het project.
“Vandaag zijn reeds zes van de tien fases budgettair goedgekeurd en ligt fase zeven ter goedkeuring. De uitvoering van fase vier is volop bezig en fases vijf en zes worden in het najaar opgestart. Het is een echt huzarenstukje,” stelt Peter Bellens, covoorzitter van Kempens Landschap en gedeputeerde van de provincie Antwerpen. “We willen dit gebied verder uitbouwen in de geest van Johannes van den Bosch, bijvoorbeeld op vlak van sociale economie. De Provincie Antwerpen laat de Kolonies niet los.”
Dit alles was niet mogelijk zonder de financiële steun van de Vlaamse overheid. Geert Bourgeois, minister-president van de Vlaamse Regering en Vlaams minister van Buitenlands Beleid en Onroerend Erfgoed legt uit vanwaar dit engagement komt:”De sterke samenwerking tussen verschillende overheden en partners en een duidelijke visie overtuigden ons om dit project te steunen. De restauratie en herbestemming vergen een belangrijke financiële inspanning. Een noodzakelijke investering, en een verantwoorde investering, niet in het minst omdat Merksplas-Kolonie naast een uniek en waardevol verleden, ook een belangrijk toeristisch-recreatieve functie krijgt. Dankzij een intensieve restauratiecampagne krijgt deze site opnieuw zuurstof."
Bezoekerscentrum Kolonie 5-7
Met de steun van Toerisme Vlaanderen ontwikkelde Kempens Landschap een interactief, dynamisch én meertalig bezoekerscentrum. Aan de hand van chronologische en interactieve opstellingen, worden bezoekers meegenomen in het verhaal van de Koloniën, hun ontstaan en verdere ontwikkeling. Ze worden als het ware ondergedompeld in de persoonlijke landlopersverhalen, de culturele en natuurlijke rijkdom van de gebieden. Zo worden de bezoekers nieuwsgierig gemaakt om zelf op ontdekking te gaan in de omgeving.
Ben Weyts, Vlaams minister van Toerisme is lovend over het initiatief: “In Kolonie 5-7 gaan natuur, erfgoed en landschap hand in hand. Door deze uitzonderlijke samenhang toeristisch op de kaart te zetten, gesteund door aangevraagde subsidie, ontstaat hier een uniek project. De aanwezigheid van verschillende buitenlandse gasten op de plechtige opening spreekt boekdelen over het internationaal potentieel van deze site.”
De opening van het bezoekerscentrum en brasserie ‘Veldkeuken’ is een eerste stap in de ontwikkeling van de site Kolonie 5-7 tot een toeristische trekpleister. Hierbij wordt gestreefd naar een combinatie van zowel cultuurtoerisme als recreatieve vrijetijdsbesteding.
Dit weekend wordt ook een nieuwe route van de gratis wandelapp Vossenstreken gelanceerd. Deze gratis wandelapp werd ontwikkeld voor families met kinderen in de leeftijd van 4-12 jaar. De app gaat op een spelenderwijze in op allerlei leuke natuur- en cultuurhistorische wetenswaardigheden. De doe- en denkopdrachten zijn zo gemaakt dat de hele familie mee kan doen. De wandelapp is ontwikkeld door Natuurmuseum Brabant i.s.m.Brabants Landschap en Kempens Landschap.
Inga Verhaert, covoorzitter van Kempens Landschap en gedeputeerde van de provincie Antwerpen licht toe ”Vanaf de start van dit project wil Kempens Landschap het verhaal van Kolonie 5-7 uitdragen. Maar niet enkel lokaal of nationaal, we willen ook een internationaal publiek bereiken. Onze UNESCO-ambitie kan daar zeker bij helpen. Samen met 5 Nederlandse Koloniën diende Kempens Landschap in januari 2017 bij Unesco in Parijs een nominatiedossier in voor de Koloniën van Weldadigheid. Volgende zomer weten we of de Koloniën werelderfgoed worden, wij geloven alvast rotsvast in onze kansen! ”
Lokaal gedragen
De gemeente Merksplas kocht in 2005 zowel de Grote Hoeve als de Kapel met omliggende landbouwgronden aan. Sinds 2010 begeleidt Kempens Landschap de gemeente met de restauratie en herbestemming van dit erfgoed, waardoor het project in een stroomversnelling terecht kwam.
Frank Wilrycx, burgemeester van de gemeente Merksplas, blijft vooruit kijken: “Voor ons zorgt de samenwerking met Kempens Landschap voor een ideaal evenwicht tussen lokale, bovenlokale en zelfs internationale belangen. Momenteel ligt er bijvoorbeeld nog huiswerk klaar om Merksplas-Kolonie van duurzame energie te voorzien via bio methaan. Als ‘duurzaamste gemeente’ zetten we hier graag op in!”
Kracht in samenwerking
Wat het hele project echt uniek maakt, is de opstart van de Technische Coördinatie Commissie onder voorzitterschap van Kempens Landschap. In dit informele maar gedragen orgaan worden alle ontwikkelingen van de Kolonie besproken. Dit gaat over de aankoop van gronden en gebouwen, de opmaak van masterplannen tot de keuze van toeristische routes.
Al twintig jaar ijvert Kempens Landschap voor Wortel- en Merksplas-Kolonie . Door de steun van vele partners die mee geloven in het dossier, groeit er iets moois op deze plek. Ondanks hindernissen wordt het resultaat vanaf vandaag heel concreet. Of zoals het vroeger op de Koloniemuren stond geschreven: “Arbeid en geduld overwinnen vele moeilijkheden”.
