Stichting Kempens Landschap verwerft historisch kasteeldomein Westmalle

Positief nieuws voor de toekomst van het kasteeldomein in Westmalle. Stichting Kempens Landschap is de nieuwe eigenaar van het sprookjesachtige landgoed. De organisatie kan voor de aankoop rekenen op de financiële steun van gemeente Malle en provincie Antwerpen. De aankoop is een belangrijke stap voor het behoud van cultureel erfgoed en landschapsbescherming in de Antwerpse Kempen.

Het kasteeldomein van Westmalle kent een rijke geschiedenis die teruggaat tot 1100. Het betreft een uniek landgoed met een statig kasteel, uitgestrekt landschapspark, bossen en imposante dreven. Het oorspronkelijke bouwwerk kende door de eeuwen heen verschillende eigenaars, waaronder de Antwerpse diamanthandelaar Bovie in 1848. Hij renoveerde het kasteel en liet het park aanleggen door de ontwerper van het Antwerpse stadspark. In 1878 kocht Baron E. de Turck het landgoed. Hij herstelde het kasteel, waardoor het zijn huidige uitzicht kreeg. Zowel het park als de ruime omgeving zijn sinds 1977 beschermd als cultuurhistorisch landschap. Het kasteel zelf is beschermd als monument. Het kasteeldomein van 13 ha kwam te koop te staan na het overlijden van barones van der Straten Waillet in 2021.

Summum van landschapsbehoud

Gedeputeerde Luk Lemmens, bevoegd voor Erfgoed in de provincie Antwerpen: “De provincie Antwerpen ondersteunt de aankoop vanuit een ruimer erfgoedbeleid. Niet alleen werken we vanuit de provinciale dienst erfgoed alsook logistiek dagdagelijks dossiers rond onroerend erfgoed, vaak in samenwerking met Monumentenwacht, we dragen ook zorg voor ons eigen erfgoedpatrimonium zoals Kasteel d’Ursel. De zorg voor erfgoed is voor provincie Antwerpen geen door wetten opgelegde plicht, maar een uitdaging om getuigen uit het verleden voor te bereiden op de toekomst. Monumenten als het kasteel van Westmalle zijn herkenbare bakens in een veranderende omgeving. Het kasteel kan bijvoorbeeld mee het verhaal van een dorp vertellen, geeft een gevoel van trots aan een gemeenschap en bepaalt op die manier mee onze identiteit.” 

Kathleen Helsen, gedeputeerde van de provincie Antwerpen en covoorzitter van Stichting Kempens Landschap, licht toe: “Voor een organisatie als Stichting Kempens Landschap zijn kasteeldomeinen zoals hier in Westmalle het summum van landschapsbehoud. We spreken namelijk over een bijzondere combinatie van open ruimte, bebossing en historisch erfgoed. Onze organisatie zal de gemeente de nodige ondersteuning en expertise bieden om met dit unieke stukje erfgoed aan de slag te gaan.”

Behoud van erfgoed
“Niet alleen verankert deze aankoop de toekomst van het kasteeldomein in Westmalle, maar het onderstreept ook de rol van Stichting Kempens Landschap als de Vlaamse trust voor het behoud van ons erfgoed en de bescherming van ons landschap”, aldus Jan De Haes, gedeputeerde van de provincie Antwerpen en covoorzitter van Stichting Kempens Landschap. “Samen met gemeente Malle zullen we werken aan het herstel en de herbestemming van dit prachtige landgoed, met oog op duurzaamheid en toegankelijkheid voor de hele gemeenschap.”

Sanne van Looy, burgemeester van Malle, vult aan: "Als gemeente zijn we enorm verheugd dat we kunnen meewerken aan het herstel en behoud van dit historische kasteeldomein. Het landgoed heeft een rijke geschiedenis die teruggaat tot 1100. Met de aankoop wordt een belangrijk hoofdstuk toegevoegd aan het behoud van ons erfgoed. Dit is een unieke kans om de pracht van het verleden te bewaren voor toekomstige generaties. Door de samenwerking met Stichting Kempens Landschap kunnen we de toekomst van dit prachtige stukje geschiedenis veiligstellen.”

Werk aan de winkel

Ten oosten van het kasteel staat ook nog een cirkelvormig dienstgebouw met een kegelvormig dak. De ronde bouw is een unicum en werd vermoedelijk gebouwd in 1841. Vorig jaar werkten Stichting Kempens Landschap en de gemeente Malle al een premiedossier uit voor de restauratie van die rondbouw. Het volledige dossier werd afgelopen maand ingediend bij het agentschap Onroerend Erfgoed. In juni 2024 wordt de definitieve beslissing bekendgemaakt. De totale restauratiekost wordt geraamd op zo’n 1,5 miljoen euro (excl. btw). De premie van Onroerend Erfgoed zou goed zijn voor 375.000 euro.

Het kasteel zelf en het omliggende park zijn, in tegenstelling tot de kasteeldreef, nog niet publiek toegankelijk. Stichting Kempens Landschap en gemeente Malle zijn vastbesloten om daar snel verandering in te brengen. Er staat echter nog werk op de agenda, variërend van een veiligheidssnoei in het parkbos tot het herstel van de bruggetjes. Stichting Kempens Landschap is met dit kasteeldomein overigens niet aan haar proefstuk toe. De erfgoedorganisatie heeft binnen de provincie Antwerpen verschillende kasteeldomeinen in beheer zoals Hof ter Laken in Heist-op-den-Berg, Hof ter Linden in Edegem en domein Zellaer in Bonheiden.

Kasteel zet deuren open

Dat Stichting Kempens Landschap en gemeente Malle niet bij de pakken blijven zitten, wordt meteen duidelijk. Op zondag 17 maart opent het kasteel eenmalige de deuren voor het grote publiek. Vanaf de paasvakantie tot en met de herfstvakantie staat voor de kleinsten de Ridder Muis Doe Expo op het programma. Ridder Muis en de andere personages uit de populaire tv-serie nemen je mee op pad doorheen delen van het kasteel via een interactief avontuur. Meer info is weldra te vinden op de website van Ridder Muis.