Synergie voor opwaardering Synagoge te Kalmthout

De verschillende eigenaars (vertegenwoordigd door een beheerder Koen Maenhout), de gemeente Kalmthout en Stichting Kempens Landschap bereikten een akkoord om de volgende stap te kunnen zetten in de revalorisatie van de synagoge in Kalmthout. Dit akkoord werd bekrachtigd in een beheersovereenkomst van twintig jaar. Wat de mogelijkheid biedt en een eerste belangrijke stap is om de synagoge op lange termijn te heropwaarderen.

Rol Kempens Landschap

Op vraag van de gemeente Kalmthout werd Stichting Kempens Landschap bij de synagoge in Heide betrokken. Door de jarenlange expertise die Kempens Landschap heeft opgebouwd, kan de organisatie een centrale rol spelen in de revalorisatie van de synagoge. Via de opmaak van een beheerplan, goedgekeurd in 2020, en het statuut van ‘Open Erfgoed in ontwikkeling’ kan al gestreefd worden naar een verhoogde premie. “Vanuit haar rol als erkend erfgoedvereniging kan Kempens Landschap daarnaast rekenen op een aanvullende premie van 10% via het agentschap Onroerend Erfgoed voor het bekostigen van de nodige werkzaamheden”, aldus Jan De Haes, gedeputeerde van de provincie Antwerpen en covoorzitter van Kempens Landschap. “Hierdoor betekent Kempens Landschap een meerwaarde voor de toekomst van dit beschermd monument. Samen met de andere partners zal de Stichting er op toezien dat de aanwezige erfgoedwaarden van de synagoge op lange termijn in goede staat behouden blijven.”

In dit kader werd gisteren de beheersovereenkomst tussen de beheerder, de gemeente Kalmthout en de Stichting Kempens Landschap goedgekeurd. “Deze overeenkomst is een verplichting vanuit het agentschap Onroerend Erfgoed om onze rol in dit dossier als erfgoedvereniging te kunnen opnemen”, verduidelijkt Kathleen Helsen, gedeputeerde van de provincie Antwerpen en covoorzitter van Kempens Landschap. “Kempens Landschap neemt een coördinerende rol op voor de site, steeds in nauw overleg en met de toestemming van de beheerder en de gemeente Kalmthout. Dit is immers een project waar vele partijen hun schouders onder zetten. De Stichting zet de samenwerking met het architectenbureau, aangesteld door de beheerder, verder.”

Positief Elan

Lukas Jacobs, burgemeester van Kalmthout is tevreden: “Ik ben verheugd dat we met alle partijen in dit complexe dossier een goede samenwerking hebben gevonden. De toekomst van deze bijzondere synagoge komt hiermee een stapje dichterbij. Er zijn echter wel nog enkele stappen te zetten. Nu het studiebureau is aangesteld, kunnen we overgaan tot de opmaak van het restauratiedossier en vervolgens meedingen aan de themaoproepen van Onroerend Erfgoed voor het bekomen van een restauratiepremie. Ik ben ervan overtuigd dat we met hulp van Kempens Landschap en de provincie Antwerpen de restauratie tot een mooie resultaat kunnen brengen.” In de gerestaureerde synagoge zal op termijn ruimte voor zowel socioculturele (bezoekerscentrum met permanente en wisselende tentoonstellingen, kleinschalige culturele evenementen, gegidste bezoeken,…) als religieuze activiteiten (erediensten). Alle activiteiten moeten beantwoorden aan of raakvlakken hebben met het doel van het gebouw.

Wat voorafging

Omwille van de zeer complexe eigenaarssituatie – meer dan 60 eigenaars, verspreid over de hele wereld – stelde de Vlaamse regering in 2012 gouverneur Cathy Berx aan om het restauratieproject van de synagoge te coördineren. Want naast de gemeente Kalmthout zijn er nog verschillende partijen begaan met en betrokken bij de toekomst van het gebouw. Aanvankelijk waren dat de vzw Synagoge Heide en de Israëlitische Orthodoxe Gemeente Machsike Hadas van Antwerpen. Met het oog op een zo breed mogelijk draagvlak en een bijzondere historische betrokkenheid van velen van haar leden, zit inmiddels ook de Israëlitische Orthodoxe Gemeente Shomre Hadas mee aan tafel. Alle partners zijn verheugd dat door de Overeenkomst met Stichting Kempens Landschap een nieuwe en belangrijke stap in hun gedeelde ambitie gezet is: de redding en volledige restauratie van deze unieke synagoge.

Een unieke plek

In 1928 werd er in Heide-Kalmthout een synagoge opgericht. De synagoge van Heide is de enige niet in een stad gelegen synagoge in België waar joden van alle strekkingen samen kwamen. Het is ook het eerste gebouw dat in Heide voor de eredienst werd opgericht, vóór de bouw van de parochiekerk die pas van 1935 dateert. Tot circa 1995 werd de synagoge in de zomerperiode nog voor de eredienst gebruikt en was het gebouw in vrij goede staat. Het gebouw werd in 2007 beschermd als monument omwille van de architectuurhistorische waarde, de cultuurhistorische waarde en de sociaal-culturele waarde.