Wintertuin Ursulinen heropent de deuren: “art-nouveauparel van wereldformaat”

De Wintertuin van de Ursulinen zwiert de deuren opnieuw open. De erfgoedsite in Onze-Lieve-Vrouw-Waver belooft een topattractie te worden voor cultuurliefhebbers. Een gloednieuw belevingsparcours neemt bezoekers mee naar de bloeiperiode van het Ursulineninstituut anno 1900. Ook de historische tegelvloer werd grondig gerestaureerd. Stichting Kempens Landschap is de motor achter de werken en de ontwikkeling van de nieuwe museale beleving. Toerisme Vlaanderen ondersteunt het project met een subsidie van 1.269.282 euro.

Verscholen in hartje Onze-Lieve-Vrouw-Waver, op een boogscheut van Mechelen, ligt de grootste publiek toegankelijke art-nouveausite van Vlaanderen: de Wintertuin van de Ursulinen. De feeërieke wintertuin met kleurrijke glas-in-loodkoepel maakt deel uit van een als monument beschermd gebouwencomplex. “De zusters Ursulinen lieten het indrukwekkende bouwwerk in 1900 optrekken als ontvangstruimte. Zo wilden ze dochters van de welgestelde burgerij van over de hele wereld aantrekken. Door haar merkwaardige geschiedenis en bijzondere architectuur heeft de locatie een enorm toeristisch potentieel”, aldus burgemeester Kristof Sels.

Gloednieuw belevingsparcours

De Wintertuin van de Ursulinen is meer dan een uniek architecturaal meesterwerk. Het is een getuige van onderwijsinnovatie, internationaal ondernemerschap en straffe vrouwen. Stichting Kempens Landschap creëerde in samenwerking met ontwerpbureau Wondering een belevingsparcours voor individuele bezoekers. Met een audiogids in de hand keer je terug naar de bloeiperiode van het Ursulineninstituut aan het begin van de vorige eeuw. Onderweg duik je in ‘art à l’école’-stijl in de leefwereld van de toenmalige kostschoolmeisjes en zusters. Via interactieve multimedia-toepassingen ontdek je de geschiedenis en prachtige architectuur van deze verborgen parel.

Gedeputeerde Kathleen Helsen, covoorzitter van Stichting Kempens Landschap, licht toe: "Stichting Kempens Landschap nam het patrimonium in 2017 in erfpacht. Meteen daarna dienden we een hefboomdossier in bij Toerisme Vlaanderen met als doel de toeristische beleving een boost te geven. In november 2022 sloot de Wintertuin voor de start van de werken. En nu is het eindelijk zover: de vernieuwde Wintertuin heropent de deuren. Een spannend moment waar we jaren naartoe gewerkt hebben. Ik ben ervan overtuigd dat de Wintertuin heel wat kijklustigen zal aantrekken. Met de nieuwe interactieve elementen, waaronder een indrukwekkende voelmaquette en een prachtige handgeschilderde wereldbol, biedt de Wintertuin een nog rijkere beleving. Erfgoed moet leven en mensen begeesteren. En dat is precies waar de Wintertuin in uitblinkt.”

Gerichte restauratie

Stichting Kempens Landschap voerde op en rond de erfgoedsite ook een aantal gerichte restauratiewerken uit in samenwerking met architectenbureau Karuur. Die ingrepen waren nodig om bezoekers in de toekomst op een veilige en toegankelijke manier te kunnen ontvangen.

Gedeputeerde Jan De Haes, covoorzitter van Stichting Kempens Landschap, legt uit: “In 2022 startten we met de aanleg van een nieuwe bezoekersparking en de heraanleg van de historische binnentuin. Daarnaast restaureerden we de bestaande zomergalerij en vormden ze om tot hoofdtoegang van de site. De toegang sluit naadloos aan op de nieuwe parking én biedt een drempelloze entree voor iedere bezoeker. Ook de ontvangstruimte en het sanitair kregen een grondige opfrisbeurt.Tegelijkertijd herstelden we de historische tegelvloer van de Wintertuin. Na jaren van intensief gebruik vertoonde die immers verzakkingen. Alle tegels werden één voor één verwijderd en gereinigd, waarna we de ondergrond stabiliseerden. Daarna moesten de 15.000 tegels op exact dezelfde plek worden teruggelegd. Een huzarenstukje!”

Geliefde toeristische trekpleister

Stichting Kempens Landschap kan voor het project rekenen op erfgoedpremies van ca. 369.000 euro van het agentschap Onroerend Erfgoed én een hefboomsubsidie van 1.269.282 euro van Toerisme Vlaanderen. Daarnaast kende het Fonds Culturele Infrastructuur (FoCi) van de Vlaamse Overheid een investeringssubsidie toe om de fysieke toegankelijkheid van de Wintertuin te verbeteren. Die subsidie van ruim 57.000 euro maakte o.a. het nieuwe onthaal integraal toegankelijk voor mindervalide bezoekers. 

“Deze site is een wereldwijde art-nouveauparel, oorspronkelijk op de internationale kaart gezet door de zusters Ursulinen in het begin van de 20^e eeuw,” zegt de Vlaamse minister van toerisme. “Stichting Kempens Landschap eert hun erfenis door deze ambitie opnieuw te omarmen, wat zorgt voor een prachtige toevoeging voor zowel binnenlandse als buitenlandse bezoekers. Dankzij de krachtige ondersteuning van Toerisme Vlaanderen worden alle bezoekers, inclusief diegenen met motorische of visuele beperkingen, met de nodige zorg ontvangen. De bezoekersbeleving heeft een upgrade gekregen naar een state-of-the-art niveau dat voldoet aan de verwachtingen van internationale kunst-, architectuur- en cultuurliefhebbers.”

“Ik vind dat we niet genoeg kunnen herhalen dat het volledige voormalige meisjespensionaat een absoluut topmonument is. Het is een prachtig geheel van neogotiek, neoromatiek, neo-empire, art nouveau en art deco. En de wintertuin is het absolute topstuk in dit verhaal. Dat dit erfgoed nog steeds gebruikt wordt als onderwijsgebouw geeft het ook een belangrijke sociale functie, terwijl het tegelijkertijd een geliefde toeristische trekpleister is. En ik hoop dat we op die manier een toekomstige generatie een begeestering voor erfgoed kunnen meegeven”, aldus de Vlaamse minister bevoegd voor Onroerend Erfgoed.

(Instap)rondleidingen

Ook groepen kunnen voor rondleidingen nog steeds terecht in de Wintertuin. Vzw Wintertuin neemt, net zoals vroeger, de gidsenwerking voor haar rekening. Voorzitter Hilde Verbruggen: “Groepen vrienden, collega, familieleden, ... kunnen kennismaken met de Wintertuin onder leiding van onze enthousiaste gidsen. Zij vertellen verborgen verhalen en wijzen je op bijzondere details. Als extraatje bezoek je met gids ook de Kloosterkerk en de Pianogalerij. Wil je graag een gegidste rondleiding volgen maar kom je niet in groep? Met onze instaprondleidingen kan je elke zondagnamiddag als individu of familie aansluiten bij een gegidste rondleiding.”